Πάντα στη ζωή του ανθρώπου υπήρχε η χάντρα, ο κύκλος, τα φυσικά υλικά και τα σχήματα που τόσο πίστευε και συνεχίζει να πιστεύει ότι μπορεί να του αλλάξουν τη μοίρα. Οι άνθρωποι πίστευαν ότι λίγες χάντρες δεμένες σε ένα σχοινάκι φέρνουν καλοτυχία, λύνουν μάγια, διώχνουν τις αρρώστιες και δείχνουν πίστη στον Θεό δημιουργό. Η χρήση των χαντρών προσευχής (το σημερινό κομπολόι) διαφέρει ανάλογα με την κουλτούρα και τη θρησκεία κάθε λαού. Όμως, παντού, σε όλο τον κόσμο υπήρχε ένα κομπολογάκι, από τους Ίνκας και τους Μάγια, μέχρι τους Σέκτας της Ινδίας και τους Έλληνες.
Οι Λαοί του Παρελθόντος και το κομπολόι
Οι χάντρες και μια πρώιμη μορφή του κομπολογιού συναντώνται στην ιστορία λαών όπως οι Ίνκας, όπου χρησιμοποιούνταν ως φυλακτό και ως στολίδι. Οι φυλές αυτές συνήθιζαν να κεντάν με χάντρες τα ρούχα και τις μάσκες τους γιατί πίστευαν ότι λίγες χάντρες δεμένες θα τους εξασφαλίσουν την εύνοια των θεών και θα κρατήσουν μακριά αρρώστιες και κακοτυχίες.
Η εμφάνιση του κομπολογιού στη θρησκεία
Στην Ινδία του 500 π.Χ. εμφανίστηκε για πρώτη φορά το κομπολόι στην πρώιμη μορφή του ως προσευχητάρι, πριν γίνει έτσι όπως το γνωρίζουμε σήμερα. Οι Βουδιστές και οι Ινδοί το ονόμαζα ονόμαζαν “Japa Mala” ή “Mala” και το χρησιμοποιούσαν για να μετράν τις προσευχές τους ή για να μετράν αυτό που ονόμαζαν “Mantra”, κάποια ιερή λέξη ή φράση η οποία επαναλαμβάνεται στον διαλογισμό. Το θιβετιανό προσευχητάρι αποτελούνταν συνήθως από 108 χάντρες σφιχτά δεμένες μεταξύ τους, τόσες όσες πίστευαν ότι ήταν και οι επιθυμίες των θνητών στη γη. Ωστόσο υπάρχουν μαρτυρίες ότι υπήρχαν και προσευχητάρια που αποτελούνταν από 18, 27 και 54 χάντρες. Οι άνθρωποι εκείνη την εποχή χρησιμοποιούσαν το κομπολόι ως πνευματικό άβακα, καθώς έπρεπε να επαναλάβουν τις προσευχές τους και το να χαϊδεύουν χάντρα-χάντρα το προσευχητάρι χρησίμευε στον διαλογισμό, στην εστίαση και στην ηρεμία του μυαλού. Τα υλικά από τα οποία λέγεται ότι ήταν κατασκευασμένα τα κομπολόγια του 500 π.Χ. είναι το σανταλόξυλο, οι σπόροι του λωτού (Lotus Bodhi seeds), διάφορα είδη ξύλου και το κοράλλι, το οποίο λόγω της απαγόρευσης της συλλογής του ήταν πολύ σπάνιο και ακριβό.
Το κομπολόι στην ανατολή
Όταν το κομπολόι πέρασε στα χέρια των μουσουλμάνων πήρε το όνομα “Ντεσμπίχ” και ” Τεσμπίχι”, οι χάντρες έγιναν 99, όσες και οι προσευχές που έπρεπε να λένε οι πιστοί, διαιρεμένες σε 3 τμήματα των 33 χαντρών. Με το πέρασμα του καιρού οι χάντρες μειώθηκαν σε 33 και οι πιστοί τις γύριζαν 3 φορές στο χέρι τους ώστε να γίνεται σωστά το μέτρημα των προσευχών. Η ιστορία λέει ότι την εποχή της Τουρκοκρατίας το κομπολόι έκτος από το μέτρημα των προσευχών ήταν και ένα μέσο επίδειξης πλούτου και εξουσίας. Διαδόθηκε σε όλα τα κοινωνικά στρώματα και το υλικό των χαντρών του μαρτύραγε την θέση αυτού που το κρατούσε. Οι κοτζαμπάσηδες και οι άρχοντες κρατούσαν κομπολόγια από ακριβά και σπάνια υλικά όπως το κεχριμπάρι, η μαστίχα, ο χρυσός κ.α., ενώ οι άνθρωποι από χαμηλότερα κοινωνικά στρώματα κρατούσαν κομπολόγια από υλικά μικρότερης αξίας. Το κομπολόι τότε καθιέρωσε τη θέση του στη κοινωνία όχι μόνο ως προσευχητάρι, αλλά και ως ένα σύμβολο φιλίας, αγάπης αλλά και επίδειξης δύναμης
Το κομπολόι του σήμερα
Το κομπολόι με τη μορφή που το γνωρίζουμε σήμερα εμφανίστηκε στην Ελλάδα την εποχή της Τουρκοκρατίας. Τότε δόθηκε η ελευθερία στις χάντρες να κυλάν στο σχοινάκι και να μπορεί το κομπολόι να γυρίζει στο χέρι. Η ελευθερία και η νέα μορφή που έδωσαν οι Έλληνες στο κομπολόι μπορεί να μεταφραστεί ως ένδειξη διαμαρτυρίας και σαρκασμού προς τους δυνάστες τους, αλλά μπορεί να να είναι απλά ένας τρόπος που βρήκαν για να απασχολούν τα χέρια τους και να μην κάνουν χειραψίες, κάτι που εκείνη την εποχή απαγορευόταν από τους Τούρκους. Τότε άλλαξε και το όνομα του από “Ντεσμπίχ” ή “Τεσμπίχι” σε “Κομπολόι” που λέγεται ότι προέρχεται από τη φράση “σε κάθε κόμπο, λέω προσευχή”. Έτσι λοιπόν οι Έλληνες πέρασαν από τις σφιχτοδεμένες χάντρες προσευχής στο ελεύθερο κομπολόι, που με το πέρασμα του καιρού χρησιμοποιήθηκε ως μέσο διασκέδασης και χαλάρωσης.
“Σήμερα το κομπολόι είναι ένα κόσμημα στο χέρι του ιδιοκτήτη, μία παρέα,
ένας τρόπος να ξεχνάς και να χαϊδεύεις χάντρα-χάντρα τους καημούς σου.“
– Μαυριδάκης Ευτύχιος
